FATMA SULTAN SARAYI

Saray, Salacak sahillerinde, Salacak İskele Sokağı'nın sağ tarafındaki yüksek set üzerinde idi.

FATMA SULTAN SARAYI

Saray, Salacak sahillerinde, Salacak Ä°skele Sokağı'nın saÄŸ tarafındaki yüksek set üzerinde idi. Yeri için Silâhtar Mustafa PaÅŸa ÇeÅŸmesi bahsine bakınız. Evliya Çelebi, Üsküdar Sarayları'nı yazarken bu saraydan bahsetmemiÅŸtir. Onun muasırı olan Eremya Çelebi, 1661-1684 tarihleri arasında yazdığı Ä°stanbul Tarihi, adlı eserinde: "Üsküdar'a muttasıl Salacak Ä°skelesi vardır. Sahilde Fatma Sultan Bahçesi bulunur. Daha ileride, hepsinden güzel olan bahçe ve köÅŸkler göze çarpar ki, bu, padiÅŸahın meÅŸhur Üsküdar Bahçesi'dir" demek suretiyle Salacak sahillerinde Fatma Sultan'ın bir bahçesi olduÄŸunu belirtmiÅŸtir.

Sarayın ilk sahibesinin olup olmadığını bilmediÄŸimiz Fatma Sultan, I. Ahmet (1603-1617) ile Kösem Mahpeyker Sultan'ın (öl. 1651) kızıdır. 1014 (1605-6) tarihinden sonra doÄŸduÄŸu sanılan Fatma Sultan ilk önce 1033 (1624) tarihinde Çatalcalı Hasan PaÅŸa (öl. 1631) ile evlenmiÅŸ sonra ondan ayrılarak 1035 (1626) yılında Kara Mustafa PaÅŸa ile evlendirilmiÅŸ fakat PaÅŸa'nın 25 Aralık 1628 senesindeki vefatı üzerine (kabri, Üsküdar Harmanlık mevkiindeki sofasındadır); 1073 (1662-63) tarihinde Kundakçızâde Kanbur Mustafa PaÅŸa ile evlenmiÅŸ ve bunun da 1076 (1665-66) yılındaki ölümü üzerine hayli ilerlemiÅŸ yaşına raÄŸmen 1078 (1667-68) senesinde Kozbekçi Yusuf PaÅŸa ile evlendirilmiÅŸtir. YaÅŸlılıktan dolayı vefat eden Fatma Sultan'ın kabri, Sultanahmet Camii yanındaki türbede, babasının yanındadır.

Fatma Sultan'ın vefatından sonra, sarayın kime verildiÄŸini bilmiyoruz. Yalnız bu sahilde baÅŸka bir Fatma Sultan sahilsarayının bulunduÄŸu malumdur. Bu ikinci Fatma Sultan, Sultan III. Ahmet'in (1703-1730) kızı, Damat Ä°brahim PaÅŸa'nın eÅŸi olup 1704-1733 tarihleri arasında yaÅŸamıştır. Bunun için Fatma Sultan ÇeÅŸmesi bahsine bakınız. Bu iki Fatma Sultan Sahilsarayı'nın aynı yapı olması kuvvetle muhtemeldir. Sarayın, Sultan'ın ilk eÅŸi, Åžehit Ali PaÅŸa ile 1713 tarihindeki evliliÄŸi sırasında yeni baÅŸtan yapılırcasına tamir edildiÄŸi sanılmaktadır. Fatma Sultan ikinci evliliÄŸini Ä°brahim PaÅŸa ile 18 Åžubat 1717 tarihinde yapmıştır. Ä°ngiliz kadın yazar Lady Montagu 17 Mayıs 1718 tarihli mektubunda bu saraydan ÅŸöyle bahseder: "Ä°stanbul ile Halkeduan (Kadıköy) arasındaki deniz o kadar güzel ki, Türkler kıyılarına sayÅžyeler yaptırmışlar. Burada yan yana yüzden fazla saray var... Petervaradin'de ÅŸehit olan sadrazamın (Ali PaÅŸa'nın) sarayını görmeÄŸe gittim. Åžimdiki padiÅŸahın kızı sultan (Fatma Sultan) için yapılmış ama, paÅŸa bu ÅŸerefe eremeden ölmüÅŸ.

Size buradan bahsetmek istiyorum.

Bütün çalışmalarıma raÄŸmen size bütün doÄŸruluÄŸu ile anlatamayacağım diye korkuyorum. Sarayı deniz kenarında, yapılabilecek en güzel yerde inÅŸa etmiÅŸler. AÄŸaçlık bir tepenin eteÄŸinde ve çok büyük. Kapıcının dediÄŸine göre 800 odası varmış. Bu kadar olduÄŸunu pek tahmin etmiyorum ama sayamadım. Yalnız çok fazla odası olduÄŸunu söyleyebilirim. Hemen hepsi fevkalâde ziynetlerle süslü. Mermer, yaldız ve boyanın en iyileri bol bol kullanılmış. Camlar Ä°ngiltere'nin en iyi billurundan yapılmış. Burada görülen ihtiÅŸam, ziynet ve debdebeye boÄŸulmuÅŸ geniÅŸ ve muhteÅŸem bir imparatorluÄŸun bütün servetlerini ellerinde tutabilecek ihtiraslı bir gencin sarayında görülebilir. Hiç bir ÅŸey bana hamam dairesi kadar zevk vermedi. Aynı tarzda yapılmış karşılıklı iki hamam var. Kurnaları, çeÅŸmeleri ve zemini tamamen beyaz mermerden.

Tavanları yaldızlı, duvarları çini kaplı bu dairelerin yanında iki salon var. En yüksekte olanı sete benziyor. Dört köÅŸesinde tavandan beyaz mermer kurnalara dökülen sular etrafı küçük borularla çevrili geniÅŸ bir havuza toplanarak binanın boyunca fıskiyeler meydana getiriyor. Çiçek parmaklığı ÅŸeklindeki duvarların etrafına, dışarıdan hanımelleri ve asmalar dikilmiÅŸ.

Bunlar yeÅŸil bir halı gibi bu güzel daireleri gölgelendiriyor... PadiÅŸahın kızını görmeÄŸe geldiÄŸi zaman kaldığı oda, sedef kakmalı ve çini görünüÅŸünde zümrütlerle süslü. Bu sarayın, duvarları sedef ve zeytin aÄŸacı kakmalı baÅŸka daireleri de var.