ÃœSKÃœDAR Ä°DADÄ°SÄ° (PAÅžAKAPISI Ä°DADÄ°SÄ° - ÃœSKÃœDAR SULTANÃŽSÄ° - PAÅžAKAPISI SULTANÄ°SÄ°)

ÃœSKÃœDAR Ä°DADÄ°SÄ° (PAÅžAKAPISI Ä°DADÄ°SÄ° - ÃœSKÃœDAR SULTANÃŽSÄ° - PAÅžAKAPISI SULTANÄ°SÄ°)

ÃœSKÃœDAR Ä°DADÄ°SÄ° (PAÅžAKAPISI Ä°DADÄ°SÄ° - ÃœSKÃœDAR SULTANÃŽSÄ° - PAÅžAKAPISI SULTANÄ°SÄ°)

Ä°dad'ın lugat manası hazırlamaktır. Kendisinden üstün bulunan herhangi bir okula öÄŸrenci hazırlayan ve yetiÅŸtiren okullara bu ad verilmiÅŸtir. 1286 (1869-70) maarif nizamnamesi eÄŸitim derecelerinin tabiî icabı olmak üzere "köylerde ve mahallelerde sıbyan, beÅŸyüz evli kasabalarda sultanî mekteplerinin yapılmasına lüzûm görmüÅŸtü". Bu nizamname üzerine ilk idadîler 1289 (1872) tarihinde MeÅŸhur tarih yazarı Cevdet PaÅŸa'nın Maarif Nazırlığı zamanında yalnız Ä°stanbul'da açılabilmiÅŸti.

PaÅŸakapısı Askerî RüÅŸdiyesi adı altında 1292 (1875) tarihinde 250.000 kuruÅŸa yaptırılan okul binası, Toptaşı Askerî RüÅŸdiyesi'nin ihtiyacı karşıladığı gerekçesiyle evvela mülkiye rüÅŸdiyesi olmuÅŸ ve 1309 (1893) tarihinde de Üsküdar Ä°dadîsi haline getirilmiÅŸtir.

"ArÅŸivde görülen 22 Eylül 1309 (1893) tarihli bir tezkire-i samiyede 'Payitaht-ı saltanat-ı seniyenin mühim ve kalabalık mahalli olan Üsküdar civarı için henüz bir idadî mektebi açılmamış ve gerçi oralarda bir rüÅŸdiye mektebi mevcut ise de gayr-i kaÅž (yetersiz) bulunmuÅŸ olduÄŸuna mebni (dayanarak) bugün hali (boÅŸ) kalan ve bir idadî mektebi heyetini barındırmaÄŸa müsait bulunan PaÅŸakapısı Mekteb-i RüÅŸdiyesi'nde bir idadî mektebi küÅŸadına lüzum gösterilmiÅŸ' ve bu mektep o suretle açılmıştır."

1319 (1903) yılında idadînin 22 öÄŸretim üyesine karşı 162 öÄŸrencisi ve üç mubassırı vardı. 1908'de Ä°kinci MeÅŸrutiyet'in ilânından sonra Ä°stanbul'daki bazı idadîler sultanî mektebi haline getirilmiÅŸ ve bu arada da Üsküdar Ä°dadîsi, bugünkü liselere eÅŸit olan, Üsküdar Sultanîsi olmuÅŸtur. Resmi adı Üsküdar Mekteb-i Ä°dadî-i Mülkîsi olan bu irfan yuvası 1912 senesinde Sultanî ismini almıştır.

YaÅŸadığımız Günler adlı eserinde Burhan Felek Bey ÅŸunları yazmaktadır: "Üsküdar'ın bir PaÅŸakapısı vardı. DoÄŸancılar'la Ä°hsaniye Mahallesi'ni biribirine baÄŸlayan bir küçük meydanı geçince etrafında Adliye, Jandarma, idadî ve hapishane gibi resmi binalar vardı. Kapının biri, üstü Jandarma Dairesi olan bir kısaca ahÅŸap tünel, öteki Ä°hsaniye'ye açılan bildiÄŸimiz Nizamiye Kapısı.... PaÅŸakapısı Ä°dadîsi Dürrizâde adıyla bir ÅŸeyhülislâmın konağı imiÅŸ. Daha doÄŸrusu bu konak tadil edilerek mektep haline getirilmiÅŸ, temeli hamamı ve mahzen kısmı kârgir tonoz, üst tarafı ahÅŸap büyük bir bina idi." Okul Sultanî olduktan sonra, bugünkü Dr. Sıtkı Özferendeci Sokağı'na Sultaniye Caddesi adı verilmiÅŸti. Bu cadde, eskiden Üsküdar'ın en iÅŸlek ana yollarından biri idi. Surre Alayı ile Muharrem Alayları bu caddeden geçerdi. 1875 tarihinde PaÅŸakapısı'nda yanyana iki rüÅŸdiye okulu vardı. Birisi ilk rüÅŸdiye teÅŸkilâtı yapıldığı zaman açılan Mülkiye Mekteb-i RüÅŸdiyesi idi. Üsküdar Merkez RüÅŸdiyesi ismiyle anılan bu okul PaÅŸakapısı avlusunda bulunuyordu. Üsküdar'ın ilk feyiz merkezidir. Son sınıf öÄŸrencisi imtihan vermek ÅŸartı ile tıbbiye ve sair yüksek okullara girebilirdi.

PaÅŸakapısı Mülkiye RüÅŸdiyesi, Cumhuriyet döneminde 'Üsküdar 20. Ä°lkokulu' adı ile eÄŸitime devam etmiÅŸti. PaÅŸakapısı'ndaki ikinci okul, PaÅŸakapısı Askerî RüÅŸdiyesi idi. Maarif Nezareti, Erzurum'da askeriyeye verdiÄŸi bir binaya karşılık bu mektebi almış ve 1875 yılında PaÅŸakapısı Askerî RüÅŸdiyesi'ni açmıştı. 1893 tarihinde Üsküdar Ä°dadîsi haline getirilen okulda bir çok tanınmış ÅŸahsiyetler yetiÅŸmiÅŸtir. Ä°dadî haline geldiÄŸi dönemde Ä°stanbul'da, Ä°stanbul Ä°dadîsi ve yatılı Mülkiye Ä°dadîsi'nden baÅŸka idadî yoktu. 1912'de sultanî olan PaÅŸakapısı Askerî RüÅŸdiyesi, çok kısa bir müddet sonra çıkan Balkan Harbi sırasında hastahane olmuÅŸ ve okul da PaÅŸalimanı'ndaki bir yalıya taşınmıştı. 1914 yılı sonlarında PaÅŸakapısı Mülkiye RüÅŸdiyesi binasına sığınan Üsküdar Sultanîsi, mütareke senesinde yanmıştı.

1918 yılında Ä°ngiliz askerlerinin iÅŸgaline uÄŸrayan Üsküdar Belediye binasının, bu askerlerce kasten yakılması üzerine geniÅŸleyen yangın, DoÄŸancılar'ın büyük bir kısmını, Halk Caddesi'ni, Üsküdar Mutasarrışığı binasını ve bu arada, Åžeyhülislâm Dürrizâdeler'in büyük ve muhteÅŸem konağından tahvil edilen ahÅŸap okul binasını da yakmıştı. Yangından sonra Üsküdar Sultanîsi, evvela 20. Ä°lkokul sonra, Üsküdar