SÎNEPERVER VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

SÎNEPERVER VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

SÎNEPERVER VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

ÇeÅŸme, Üsküdar’daki Yeni Valide Camisi’nin (GülnüÅŸ Emetullah Sultan) Balaban Ä°skelesi’ne açılan avlu kapısının tam karşısında bulunuyor. AyÅŸe Sineperver Valide Sultan ÇeÅŸmesi adıyla anılıyor. 

Sineperver, “gönül seven” anlamına geliyor. AyÅŸe Sultan Bulgaristan doÄŸumlu. Asıl adı, Sonya. Osmanlı’nın 27. padiÅŸahı I.Abdülhamit, tahta çıktıktan bir yıl sonra evlenmiÅŸ Sineperver Sultanla. Sonya yahut AyÅŸe Sineperver, padiÅŸahın ikinci kadını olmuÅŸ. On üç yıl evli kalmışlar. 1789 Yılında Özi’de sivil, kadın, çocuk denilmeden yaklaşık olarak 25.000 kiÅŸinin katledilmesine çok üzülerek hastalanan ve felç geçiren I.Abdülhamid hayata veda etmiÅŸ. AyÅŸe Sineperver 40 yıl kadar daha yaÅŸamış. 19 Ocak 1829 yılında kızı Esma Sultan’ın Eyüp’teki sarayında vefat etmiÅŸ ve Eyüp Sultan Camisi ÅŸadırvanı avlusunda defnedilmiÅŸ. Ulu bir çınar aÄŸacının altındaki kabrine nefis iÅŸlemeleriyle göz dolduran ÅŸahideler konulmuÅŸ.

AyÅŸe Sineperver Sultan ile  I.Abdülhamid’in iki oÄŸlu ile bir kızları olmuÅŸ. Ä°lk oÄŸlu Åžehzade Ahmet henüz bir yılını doldurmadan hayata veda ederek annesini derin acılar içinde bırakmış. DiÄŸer oÄŸlu ise imparatorluÄŸun 29.padiÅŸahı olan tahta oturan IV.Mustafa. Ama onun sonu da annesinin yine büyük acılar içine girmesine neden olmuÅŸ.

IV. Mustafa 1807 Mayısında tahta çıkınca, Eski Sarayda bulunan AyÅŸe Sineperver (Seniyeperver) “Valide Sultan” olarak saraya geri dönmüÅŸ. Valide Suultan, oÄŸlunun iyi bir eÄŸitim alması ve iyi yetiÅŸmesi konusunda çok emek harcamış ve baÅŸarılı da olmuÅŸ. Fakat yine de tahtta en kısa kalan hükümdarlar arasında V.Murat'tan sonra bu padiÅŸah on dört ay süren saltanatıyla ikinci sırada yer almaktadır. Ölümüde, ulemadan fetva alınması suretiyle Topkapı Sarayı’nda kuÅŸakla boÄŸularak gerçekleÅŸtirilmiÅŸti. Henüz 29 yaşındaydı. PadiÅŸah oÄŸulun ölümünden sonra, Sineperver Valide Sultan eski saraya gönderilmiÅŸ. Bundan sonraki ömrünü kızı Esma Sultan ile birlikte yaÅŸamış. OÄŸullarına aÄŸlamaktan gözlerini kaybetmiÅŸ ve ömrünü kederle geçirerek tamamlamış. Esma Sultan'ın Eyüp'teki konağında hayata veda etmiÅŸ.

Üsküdar’daki çeÅŸme 1780 yılında yapılmıştı. I.Abdülhamid’in saltanatı devam ediyordu. Küçük Åžehzade Ahmet’in ruhu için inÅŸa edilen üç çeÅŸmeden biri buydu. DiÄŸerleri Hırka-i Åžerif Camiinde ve Karagümrük’teydiler.

ÇeÅŸme, barok üslubunda, tamamen mermerden yapıldı. Arkasında Yeni Cami külliyesinin  imareti vardı. Hemen sol bitiÅŸiÄŸinde de imaretin fodla fırını bulunuyordu. Fodla fırını biraz periÅŸan görünse de oldukça iyi bir ÅŸekilde günümüze gelebilmiÅŸ ender yapılardan. Ä°maret de bir hayli deÄŸiÅŸim geçirmiÅŸ ve küçülmüÅŸ olsa da onun durumu da fena sayılmaz.

ÇeÅŸme, üç yüzlü bir çeÅŸme olarak tasarlandı. Asıl çeÅŸme ortadaydı. Üç ayrı yüzü ince mermer sütunlar ayırıyordu. Üç çeÅŸmenin üzerinde de dilimli, saçaklı, mermer bir kubbe konulmuÅŸ. Mermer saçak, dört yüzlü yine mermerden yapılmış kubbe kasnağı ile çerçevelenmiÅŸ. Bu kasnak da üç adet kurÅŸun kaplı kubbe ile örtülmü. Ortadaki kubbe diÄŸerlerine göre biraz daha büyük tutulmuÅŸ. Üzerine de mermer bir alem konulmuÅŸ. Üç çeÅŸmeyi birbirinden ayıran ince mermer sütunlar kubbe kasnağında da devam ettirilmiÅŸler. ÇeÅŸmenin haznesi saÄŸ tarafında bulunuyor.

ÇeÅŸmenin mermer saçağının altında, üzerinde I.Abdülhamit'in tuÄŸrası da bulunan çeÅŸme kitabesinde özetle ÅŸunlar yazılı;

"ÅžahinÅŸah Sultan Hamid'in ÅŸehzadelerinden biri olan Åžehzade Ahmet bu dünyadan ayrıldı. Allah kabrini cennet misali etsin. Ruhu için ikinci kadın (AyÅŸe Sineperver) üç çeÅŸme yaptırdı. Kim birinden içmemiÅŸse diÄŸerinden içsin. Hak, Sineperver Åžah-ı ÅŸeref ünvanına eriÅŸtirip ÅŸehzade ve sultanını sıhhatte kılsın. Allah, ÅŸahı tahtı mülkünde mekin kılsın. Merhum Sultan Ahmet'in yeni çeÅŸmesine tarih atan Sabih Ä°mam. (1780)"

Kitabe, çeÅŸmenin üç yüzünde de devam ettirilmiÅŸtir. Ä°ki tarafta dörder, ortada da altı satır olarak yazılmıştır. Kitabe yazarı Sabih Ahmet Efendi, müneccimbaşının kardeÅŸiydi. Galata GümrüÄŸü baÅŸkatibi iken 1784/85 yıllarında vefat etmiÅŸti. Divan sahibi bir ÅŸairdi.

Bu çeÅŸmenin suyu Validebağı Sultan Abdülaziz Av KöÅŸkü önünden çıkan sudan karşılanıyordu. 1709 yılında GülnüÅŸ Emetullah Sultan adına toplanmaya baÅŸlanan bu su, Seyyid Ahmet Deresi yanından akarak Karacaahmet Mezarlığından geçer ve Ä°nadiye Tekkesi karşısındaki maslakta toplanırdı. Hakimiyet-i Milliye Caddesindeki GülnuÅŸ Emetullah Camisinin büyük haznesinde toplanıp, bu çeÅŸme dahil etraftaki bir çok çeÅŸme, sebil ve ÅŸadırvandan akarak kullanıma sunulurdu.

ÇeÅŸme, Üsküdar Belediyesince 1988 yılında onarımdan geçirilmiÅŸ. Günümüzde iyi bir durumda olmasa da fena da sayılmaz. Ama böyle görkemli bir eseri gönül ister ki daha iyi korunmuÅŸ olarak görebilsin.

Yazı ve FotoÄŸraflar : Bilsen GÜRER
bgurer@isiltur.com.tr