Deniz Hamamı Sokak

Üsküdar’ın Çengelköy Mahallesi sokaklarındandır. Çengelköy Caddesi’ni denize bağlayan sokaktır. Sokak adını Çengelköy Deniz Hamamı’ndan almaktadır

Deniz Hamamı Sokak

Deniz Hamamı Sokak

Üsküdar’ın Çengelköy Mahallesi sokaklarındandır. Çengelköy Caddesi’ni denize baÄŸlayan sokaktır. Sokak adını Çengelköy Deniz Hamamı’ndan almaktadır. Burada eskiden kadın ve erkekler için ayrı ayrı sokaklardan girilen iki deniz hamamı varmış ve bundan dolayı da bu sokaÄŸa bu  isim verilmiÅŸ. Sokağın denizle birleÅŸtiÄŸi yerde Åžemsettin Bey Yalısı ve Amiral Vasıf PaÅŸa Yalısı bulunmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Çengelköy, önceki dönemden daha deÄŸiÅŸik bir görüntü vermeye baÅŸlamıştır. HerÅŸeyden önce artık sahil boyunca gemiler, iskelede bekleyenler yeni yeni görülmeye baÅŸlanmıştır. Vapur seferleri sayesinde insanlar pazar kayıklarını daha az kullanmaya baÅŸlamışlardır. Bu dönemde Çengelköy büyümüÅŸ ve 3 kısma ayrılmıştır; Asıl Çengelköy, Yukarı mahalle ve Setüstü mahallesi. Balıkçılık geliÅŸmiÅŸ, sebze-meyve üretimi artmıştır. Denizlerin üzerlerine, kadın ve erkekler için ayrı ayrı yapılmış deniz hamamları inÅŸaa edilmiÅŸtir. 1826-1850 arasında kurulduÄŸu düÅŸünülen Çardak Ä°skelesi Deniz Hamamı Ä°stanbul’da ilk denize girilen yer ve mekân olarak literatüre girmiÅŸtir. Ä°stanbul’da kurulan ikinci deniz hamamı Salıpazarı, üçüncüsünün ise Kumkapı’da kurulduÄŸu yazılı kaynaklarda belirtilmektedir. Åžehr-i Ä°stanbul halkının denize girerek yüzme ve serinleme ihtiyacını karşılamak üzere dönemin sosyo-kültürel yapısına uygun, kazıklar üstünde ahÅŸap, suya dayanıklı çürümez kerestelerle ergonomik olarak dizayn edilen ve adına deniz hamamı denilen yapılar; Ä°stanbul’da denizin vücutla ilk temas ettiÄŸi yerler olarak kaynaklarda belirtilmektedir. Bu deniz hamamlarının en ve boyları, derinlikleri, nerelerde yapılacağı vb. konular hakkındaki her türlü sorumluluk Åžehremaneti tarafından “nizamname” ile belirlenmekteydi. Bunların yapım ve iÅŸletmeciliÄŸine genellikle gayrimüslimler talip olurdu. Kadınlara ayrı hamamla her türlü tedbirin alınmasına karşılık deniz hamamlarına giden Türk kadınlarının sayısı oldukça azdır. Mecelle-i Umûr-ı Belediyye’deki kayıtlara göre, Ä°stanbul’da sadece kadınlara hizmet veren deniz hamamları Moda Burnu, Beylerbeyi, Eskiköprü, Hamam Ä°skelesi, Salıpazarı ve PaÅŸabahçe’dedir. Aralarında belli bir mesafe bırakılarak yan yana inÅŸa edilen kadın ve erkek hamamları ise, Kadıköy, Büyükada, Büyükdere, BeÅŸiktaÅŸ, Salacak, Bebek, KabataÅŸ, Üsküdar, Çengelköy, Tarabya, Yeniköy, Çatladıkapı, Yenikapı, Ahırkapı, Üsküdar-Ayazma Ä°skelesi, Heybeliada, Kuleli, Beykoz, Yenimahalle, Ä°stinye, KuruçeÅŸme, Kumkapı, Samatya, Makriköy, Ayestefanos, Ortaköy ve DavutpaÅŸa’dadır. Bu çerçevede, Osmanlı insanının denize girme ihtiyacının karşılanması, ÅŸekil ve yer olarak; genel ahlâk kurallarının ihlâl edilmesi, boÄŸulma tehlikesi, deniz ve sahillerin kirlenmesi gibi endiÅŸelerle devlet tarafından belirlenmiÅŸtir. Nihayetinde sahillerde dört tarafı kapalı, ahÅŸap, küçük yüzme havuzları inÅŸa edilmiÅŸtir. DerinliÄŸi; kıyı tarafında “altı parmak”, deniz yönünde ise 1,5 m olan bu havuzlar; tabanı ahÅŸapla kaplanmış, en küçüÄŸü 12x6; en büyüÄŸü de 25x15 m boyutlarında kurulurdu. Kaynaklara göre, Ä°stanbul’da deniz hamamlarının sayısı, 19. yüzyıl ortalarına kadar sadece ikidir. Fakat yüzyılın sonlarına doÄŸru -yalı sahiplerinin hususî hamamları hesaba katılmaksızın- bu rakam 60’a ulaÅŸmıştır ki, bunların 33’ü erkeklere, 27’si de kadınlara mahsustur. Deniz hamamları genel ve özel olarak iki grupta yapılanmaktaydı. Özel olanlar yalılara aitti veya yalının hemen yanında ya da varsa rıhtımında yer alırdı. Genel deniz hamamları ise kendi aralarında kadınlara ait olanlar ve erkeklere ait olanlar diye iki türlüdür. Ä°ki hamam arasında, seslerin duyulmayacağı kadar bir mesafe olma koÅŸulu vardı. Deniz hamamlarında bir kahve ocağı bulunur, burada çay, kahve, limonata, gazoz satılırdı. Hamamların içinde herkesin kullandığı localarda soyunanlar bir kuruÅŸ, özel localarda soyunanlar ise iki kuruÅŸ ücret öderlerdi. Kadınlar hamamı ile erkekler hamamı arasında polis sandalı aralıksız devriye gezerdi. Özel  deniz hamamları Marmara ve BoÄŸaz kıyılarında yalı ve köÅŸklerin önünde ince birer ahÅŸap iskele baÄŸlantısıyla, yalı sahibinin mali durumu ölçüsünde birer su ÅŸatoları olarak eski kartpostallarda görülebilmektedir. 20. yüzyılın baÅŸlarında, Ä°stanbul’un, Anadolu ve Rumeli yakalarında, kıyı ÅŸeridinde bulunan bütün semtlerin deniz hamamları vardır artık..