Üç Dinin Buluştuğu Bahçe

Sahil yolundan Kuzguncuk’un ana caddesi olan İcadiye Caddesi‘ne girdiğiniz anda o tarihi havayı solumaya başlıyorsunuz. Yol uzun bir mesafede düz ama daha sonra yokuşlar başlıyor.

Üç Dinin Buluştuğu Bahçe

Kuzguncuk Evleri
YÜZYILLARDIR SÜREGELEN HOÅžGÖRÜ ORTAMI
“Çengelköy’ün zerzevatı, Beylerbeyi’nin zevatı, Kuzguncuk’un haÅŸeratı meÅŸhurdur.” diye bir laf varmış. HaÅŸerat kelimesiyle geçmiÅŸte gayrimüslim nüfusunun Müslüman nüfustan fazla olduÄŸu bu semtin gayrimüslim nüfusu kastedilirmiÅŸ. Hangi akla hizmet ve nasıl bir tiynetle söylenegelmiÅŸ bilemiyorum?! Zira birçok kaynaktan okuyarak teyit ettiÄŸim bir tarihi gerçek var…
18. yüzyıldan itibaren Ermeniler ve Rumların da yerleÅŸmeye baÅŸlamasıyla azınlık semti niteliÄŸi pekiÅŸen Kuzguncuk’ta bir kaçı halen ibadete açık olan iki Rum, bir Ermeni kilisesi ve iki sinagog bulunmakta. 1950′li yıllara kadar Müslüman halk azınlıkta olduÄŸundan mahallede bir cami yokmuÅŸ.
Müslüman cemaat çoÄŸalınca bir camiye ihtiyaç duymuÅŸlar, ancak bütçeleri yeterli olmayınca yardımlarına mahallenin Ermeni cemaati yetiÅŸmiÅŸ. Sahilde bulunan Ermeni Kilisesi, bahçesinin bir bölümünü cami yapımı için bağışlamış ve inÅŸaatı için de yüklü bir miktar para yardımı yapmış. Kilisenin yapımına da zamanında devrin padiÅŸahı Abdülaziz yardımda bulunmuÅŸ.
Ä°ÅŸ bu laf ne zamanlardan kalmadır bilmem ama mahalledeki hoÅŸgörü ortamının sürdüÄŸünün geçen Ramazan’da Museviler’in sinagogda iftar vermesi ve mahallede yaÅŸayan üç dinin mensuplarının birbirlerinin bayramlarını tebrik etmesini en açık kanıtlarından görmek mutluluk verici…
Yazının son bölümünde Kuzguncuk sokaklarında ve sahilindeki gezimizden bahsedeceÄŸim.

CADÄ°YE CADDESÄ°’NDEN NOSTALJÄ°K SOKAKLARINA
Sahil yolundan Kuzguncuk’un ana caddesi olan Ä°cadiye Caddesi‘ne girdiÄŸiniz anda o tarihi havayı solumaya baÅŸlıyorsunuz. Yol uzun bir mesafede düz ama daha sonra yokuÅŸlar baÅŸlıyor.
Ä°stanbul’un ruhu olan nadir semtlerinden biri olmasının hakkını veriyor… Her daim burnunuza hanımeli, ıhlamur kokularının geldiÄŸi, kasaba havasını hiç kaybetmeyen semtte üç dinin de içiçe yaÅŸadığını açıkça görüyorsunuz. Dünya’da çan, ezan ve hazan sadece Ä°stanbul ve Kudüs’te yüzlerce yıldır bir arada yankılanmakta olduÄŸundan deÄŸerli ve nadir bir ambiyanstır.
Kuzguncuk’ta sokak isimleri özenle seçilmiÅŸ sanki; Akasya, AyçiçeÄŸi, Bahçe, Güzel Bahar, Hayırlı, Tütsülü, Yapraklı Çınar, Simitçi Tahir, Baba NakkaÅŸ, Aziz Bey, Tenekeci Musa, Perihan Abla…
Sokaklarında küçük çocukları koÅŸtururken, kahvesinde yaÅŸlı amcaları demlenirken görmek mümkün olan ender semtlerden birindeyiz… Kadim beraberliklerin olduÄŸu belli; bakkalı, fırını, kahvecisi, berberi velhasıl tüm esnafı birbirini tanıyor.
Bu sokaklar devasa süpermarketlere ve alışveriÅŸ merkezlerine yenilmemiÅŸ, huzur ve sükunetini muhafazada dirayetini bozmamaya kararlı… Çevrede dolaşırken mimarlık öÄŸrencilerine rastlamak mümkün, ne de olsa proje için ender bir çalışma ortamı…
Ä°stanbul’un göbeÄŸinde ama ÅŸehrin karmaÅŸasının da bir o kadar uzağında bir semt. Turuma devam ederken karakola rastlamamış olmam tuhaf geldi.

Ä°cadiye Caddesi’ndeki Tarihi Evler
Kuzguncuk’un köy içi dokusunu,bugüne dek geçirdiÄŸi yangınlardan kalabilen ve 19.yy’ın ikinci yarısıyla 20.yy’ın başına tarihlenen sıra evler, tek evler, köÅŸkler ve son dönem apartmanları ÅŸekillendirmekte olup 1864 yangını sonrası yapılan ve semtin özgün dokusunu oluÅŸturan sıra evler ya tümüyle kagir ya da kagir zemin kat üzerinde yükselen ahÅŸap üst katlardan oluÅŸmakta.
Kuzguncuk’un kazançlarından biri de ünlü ve yerli sakinleri… Mahalle sakinleri arasında ÅŸair Can Yücel, mimar ve ÅŸair Cengiz BektaÅŸ, ressam ve heykeltraÅŸ Bihrat Mavitan, tiyatro ve sinema sanatçıları UÄŸur Yücel ve Hülya KoçyiÄŸit, ÅŸair ve yazarlar Oktay Rıfat, Rıfat Ilgaz gibi isimler de var. Kimisi burada doÄŸup büyümüÅŸ, kimi de uzun yıllar yaÅŸamış veya halen yaÅŸamaya devam ediyor.

Rum Ayios Panteleymon Kilisesi
Ä°cadiye Caddesi boyunca karşılıklı sıralanan 2-3 katlı, cumbalı evleri, fırınları, manavı, küçük kafeleri ile buram buram nostalji kokuları yükseliyor. Caddenin saÄŸ tarafında yükselen 1896 yılı yapımı Rum Ayios Panteleymon Kilisesi, yeÅŸil ve demir kapısındaki kabartması, önünde yükselen çan kulesiyle oldukça ihtiÅŸamlı…
Ä°cadiye Caddesi’ne inen soldaki ilk sokaklardan biri “Perihan Abla Sokağı” rengarenk cumbalı evlerin çiçekli pencerelerini fotoÄŸraf karelerine taşımak için enfes bir köÅŸe…

Rengarenk Kuzguncuk Evleri
Sokağın caddeye çıkan köÅŸesinde Nusrettin Amca’nın Ekmek Teknesi fırını benim gezdiÄŸim günlerde ufak bir kafe olarak iÅŸletiliyordu ama tabelası halen dizideki haliyle asılı duruyor. Hemen karşısındaki 120 yıllık Yunus Emre Odun Ekmek Fırını taze muffin, ayçöreÄŸi, acıbadem, kurabiye çeÅŸitleriyle iÅŸtah kabartıyor…
Üryanizade Sokak da Mimar Nevzat Sayın‘ın mahallenin küçük çocuklarıyla birlikte duvar resimleriyle donattığı bir sokakmış…
Ä°cadiye Caddesi boyunca ilerlediÄŸinizde solda Ekmek Teknesi’nden hatıralara kazınmış Nusret Amca ve ailesinin bostan manzaralı 2 katlı ve teraslı evi bulunuyor. Hemen karşısındaki dev aÄŸacın önünde dizide bile her daim oradan eksik olmayan çiçekçisi…

Ekmek Teknesi
Nusret Amca’nın fırını, ölünün berber dükkanı, kılın kasap dükkanı, Ruhi’nin nalbur dükkanı ve Herodot Cevdet’in o güzel hikayeleriyle ruh verdiÄŸi kahvehane… Hepsini aynı cadde üzerinde bulacaksınız.
KUZGUNCUK SAHÄ°LÄ°NDE DEVAM EDELÄ°M…
Kuzguncuk sahilinde yer alan yalılardan günümüze kalan görkemli örnek, Fethi Ahmed PaÅŸa Yalısı‘dır. Ä°lk sahibi II. Mahmut (1808-1839) ve Abdülmecit (1839-1861) dönemlerinde önemli devlet görevlerinde bulunan Fethi Ahmet PaÅŸa…. Harem ve selamlık olmak üzere iki ayrı kısımdan oluÅŸan yalının ardında çam, çınar, köknar aÄŸaçlarının çoÄŸunlukta olduÄŸu büyük bir koru bulunuyor. Günümüze yalnız selamlık bölümü kalan yalının korusu, halka açılması ve içinde yapı yapılmaması koÅŸuluyla belediyeye bırakılmış.

Kuzguncuk Sahili Boyunca Evler
1952 tarihli Yeni Cami haricinde 19. yüzyılın sonlarına tarihlenen Üryanizade Mescidi de II. Abdülhamit’in (1876-1909) ÅŸeyhülislamlarından Üryanizade Ömer Efendi tarafından yaptırılmış. Åžerefesi saçaklı minaresi, Ä°stanbul’daki ahÅŸap minarelerin en zengin ve dikkate deÄŸer örneklerinden biri olan bu naïf eseri ziyaret etmenizi boÄŸaza sıfır secdeye durmanın tarifsiz tecrübesini tatmanızı öneririm.
Bir de yalılar arasına sıkışmış birkaç ufak alan var ki Ekmek Teknesi’nin bohem ÅŸahsı Kirli’nin kulübesi bunlardan birinde bulunuyordu. BoÄŸaz kenarına inmiÅŸken Kuzguncuk’un ÅŸirin iskelesini görmeden de olmaz elbette.
Son olarak tamamını ziyaret edemesem de Kuzguncuk’taki diÄŸer bilindik mekanlardan bahsedelim. Bunlar arasında bu baharda hususi uÄŸrayacağım mekan Hayat Kahvesi… Çünkü “çok paran olsa ne yapardın?” sorusuna verdiÄŸim cevap hep “Nusret Amca’nın evini satın alırdım.” olmuÅŸtur.
GezdiÄŸim tarihlerde dizinin üzerinden bir yıl geçmiÅŸ ve sessizliÄŸinde kırık panjurlarıyla maÄŸrur bekleyen evin ferforje penceresinen içeriyi süzerken arkamdan aksanından Ermeni olduÄŸu belli olan bir amca; “kiralamayı düÅŸünüyorsan, 3000 TL istiyorlar, genç adam!” demiÅŸti.
Elbette dudak uçuklatan meblaÄŸ ile hayal olan temennimin yerini hiç deÄŸilse bir kafe olması ya da bir dizi daha çekilmesi düÅŸüncesi almıştı. Ä°ÅŸte Somuncu Ailesi’nin malikanesinde bir demli çay ile dizinin o hisli sahnelerini yadetmek hayata bedel olacak.
Hayat Kahvesi
Ekmek Teknesi’ndeki Nusret Baba’nın ailesi ile oturduÄŸu ve bugün “ahÅŸap bir kahve” olan mekânda çay içebilir, hayat kurabiyesinden yiyebilirsiniz.
Pala’nın Yeri
Zamanında sadece bir seyyar köfteci olarak iÅŸe baÅŸlayan Pala Usta’nın iÅŸi büyütmesiyle açtığı dükkanın köfte ve çiÄŸeri meÅŸhur. Sadece köfte deÄŸil, kokoreç ve diÄŸer ızgara çeÅŸitleri de bulunan mekan zeminin hafif altında ufak bir dükkan…
Şifalı Şeyler
Kuzguncuk’ta nev-i ÅŸahsına münhasır bir aktar. Adından anlaşıldığı gibi ÅŸifalı ÅŸeylerin satıldığı dükkanda karınca kreminden kurutulmuÅŸ patlıcana, çeÅŸitli meyve yaÄŸlarına kadar doÄŸal olan her ÅŸeyi bulabilirsiniz.
Pita
Kendine has ev yemeklerinin yapıldığı, dekorasyonu ile sizi Kuzguncuk’tan dışarı çıkarmayan, sınırların içinde bir mekân.
Tesadüf
EÄŸer Kuzguncuk’a sabah gittiyseniz ve kahvaltı yapmadıysanız üzülmeyin. Gökçe’nin hazırladığı nefis kahvaltı sizi bekliyor. TaÅŸ duvarların arasında tanımadığınız ama sizin buralarda önceden de bir ÅŸeyler atıştırdığınız hissi uyandıran tesadüfî bir yer.
Kuğu Kıraathanesi
Her ne kadar Heredot Cevdet içeride oturmasa da yaÅŸlı amcalardan tarih sohbeti dinlerken çayınızı yudumlayabilirsiniz.
Café Sitare
Sıcacık atmosferi, her yaÅŸa hitap eden çizgisi, nostaljik dekorasyonu ve şık bahçesiyle bir keyif noktası tarihi binasında modern ve klasik tarzıyla hizmet veriyor. Dünya mutfağından yemekler ile pizzalar, makarnalar, ekmek çeÅŸitleri ve eski usul yapılan nefis dondurma menüsündeki tatlar.
Görele Pidecisi
Sadece pide deÄŸil sulu yemekler ve döner bulunan tam bir esnaf lokantası. Kapalı pide piÅŸtikten sonra kabarmış olan üst kısmını kırıp içine bol tereyağı akıtarak servis ediyorlar. Size de bandıra bandıra yemek yakışır.
Ä°nebolu Evrenye Köy Pazarı
Ä°nebolu’dan gelen ekmekler, peynirler, çeÅŸitli sebze ve meyveler, tarhana çeÅŸitleri ile dokuya yakışan bir dükkan…
Asude 
Perihan Abla’nın çekildiÄŸi sokakta hizmet veren mekan, ev yemekleriyle ünlü. Her gün deÄŸiÅŸen ev yemeklerinden oluÅŸan menüsüyle tipik bir içkisiz aile ve esnaf lokantası.
Dilim Pastanesi
Adını dilim pastalarından alan nefis poÄŸaca ve açmaları sunan boÄŸaz manzaralı taburelerde sefa sürülen ünlü pastane.
Ä°smet Baba Balıkçı Lokantası
Eskilerin pek bir övdüÄŸü balık restoranı ve meyhane. Ancak son yıllarda fahiÅŸ fiyatları, özensiz servisi ve nahoÅŸ mekan atmosferiyle tavsiyeden ziyade ÅŸikayet alan bir mekan olmuÅŸ.

Somuncu Ailesinin Evi (Ekmek Teknesi)
Bir de Istanbul konulu kitaplığımızdan Kuzguncuk hakkında okunacak kitapları sunalım diyorum. Bunlardan da Buket Uzuner’in eseri Kumral Ada Mavi Tuna birçok kiÅŸiden övgüler alan gerçeksi bir roman olarak okuyacaklarım arasında yerini aldı bile. Ayrıca Heyamola Yayınları’nın 40 semt 40 yazar serisinden 2009′da yayına yeni sunduÄŸu Kuzguncuk kitabını da merak ediyorum.
Kuzguncuk Üç Dinin ve Ünlülerin BuluÅŸtuÄŸu Semt
Nedret Ebcim, Sabahat Ebcim
İleri Yayınları
Kumral Ada Mavi Tuna
Buket Uzuner
Everest Yayınları
BoÄŸaz’daki Mutlu Çocuk Kuzguncuk 
Gülsüm Cengiz
Heyamola Yayınları
Kuzguncuk semtine gün kızıla dönmeden geçici bir vedanın vakti geldi…
Bu huzur timsali sakin mahallenin şanslı insanlarını kıskanmamak elde değil.

 

MURAT GÄ°RGÄ°N on 17-08-2011

GEZÄ° JURNAL..........